ارزیابی فنی و راندمان دو نوع جمع کننده خورشیدی برای خشک کردن شلتوک برنج در شرایط خوزستان

استان خوزستان با تولید بیش از 120 هزار تن برنج در سال، بین استان­های ایران در مقام چهارم قرار دارد. خشک کردن برنج پس از برداشت، از این لحاظ لازم است که رطوبت آن بیش از حد مجاز در فرآوری یا برای انبارداری است. در بیشتر شالیکوبی‌های استان خوزستان، شلتوک برنج هنوز به روش سنتی با استفاده از خشک‌کن‌های بستر ثابت خشک می‌شود که نتیجۀ آن افزایش افت کمّی و کیفی محصول و افزایش هزینه‌هاست. از این­رو برای استفاده از مزایای انرژی خورشیدی در خشک کردن شلتوک در استان خوزستان، خشک­کن خورشیدی ساخته و ارزیابی شد. متغیرهای اصلی در بررسی عملکرد خشک­کن دو نوع صفحۀ جاذب (نوع شیاردار ساده و نوع شیاردار همراه با پوشال آهنی)، دو رقم برنج مرسوم در منطقه (شفق و عنبوری) و تراکم شلتوک در خشک‌کن در سه سطح (یک، دو و سه سینی) بود. رطوبت اولیۀ محصول در تیمارهای مختلف بین 18 تا 5/21 درصد (بر پایه تر) تعیین گردید و تا رسیدن رطوبت نهایی به 8/9 درصد (بر پایه تر)، فرآیند ادامه یافت. نتایج تجزیۀ واریانس نشان داد که اثر رقم، نوع صفحۀ جاذب و تعداد سینی در خشک‌کن بر مدت زمان خشک شدن شلتوک در خشک‌کن خورشیدی و بر ظرفیت خشک‌کن در سطح 1 درصد معنی‌دار است. ولی راندمان خشک‌کن خورشیدی فقط تحت تأثیر نوع خشک‌کن (منظور نوع صفحۀ جاذب) در سطح 1 درصد معنی‌دار شده است. مقایسۀ میانگین داده­ها نشان داد که کمترین و بیشترین مدت زمان مورد نیاز برای خشک شدن محصول در خشک‌کن با صفحۀ جاذب ساده با 4 و 1/6 ساعت به­ترتیب به تیمارهای رقم شفق در تراکم یک سینی و رقم عنبوری در تراکم سه سینی تعلق دارد. افزایش تراکم شلتوک در خشک‌کن از یک به دو و از دو به سه سینی، مدت زمان خشک شدن را به­ترتیب 4/16 و 2/17 درصد افزایش داده است. زمان خشک شدن و رسیدن به رطوبت نهایی در رقم شفق نسبت به رقم عنبوری به­طور متوسط 8/12 درصد کمتر بود. کمترین ظرفیت خشک‌کن، به مقدار 8/0 کیلوگرم بر ساعت، در رقم عنبوری تحت تراکم یک سینی و استفاده از صفحۀ جاذب معمولی دیده شد و بالاترین ظرفیت خشک‌کن، به مقدار 1/2 کیلوگرم بر ساعت، از تیمار رقم شفق تحت تراکم سه سینی و استفاده از صفحۀ جاذب با پوشال آهنی به­دست آمد. تغییرات راندمان صفحه­های جاذب‌ معمولی و دارای پوشال آهنی به­ترتیب بین 2/5 تا 47/18 درصد و 9/5 تا 66/23 درصد بود.